Ślady Wschodu - Armenia - cz.4

Zapraszamy do drugiej części fotoreportażowego cyklu Anny Przybycińskiej zatytułowanego "Ślady Wschodu", poświęconego Armenii. Będą to opowieści o miejscach, których religijna kultura sięga pierwszych wieków kształtowania się wspólnot chrześcijańskich, i których sztuka zachwyca do dziś. 
 
Od alfa do omega, czyli trudny alfabet

Analogicznie jak w Europie Zachodniej średniowiecza, klasztory i mnisi chrześcijańscy Armenii przyczynili się do niezwykłego rozwoju kultury i języka ormiańskiego. A szczególnie zasłużonym jest Mesrop Masztoc. To jemu Ormianie zawdzięczają oryginalny alfabet (zaczyna się od litery alfa i kończy na omega), powstały w 405 r., co zapoczątkowało rozwój rodzimej literatury. Dzięki wsparciu Mesropa Masztoca i katolikosa Sahaka, wielu młodych ludzi uzyskało wykształcenie w szkołach greckich i syryjskich, dając podwaliny pod rozwój rodzimej nauki i teologii. W przyklasztornych pracowniach ręcznie przepisywano i tłumaczono księgi głównie z języka greckiego (m.in. Biblię) oraz tworzono własne dzieła historyczne, religijne, filozoficzne. Podobnie jak na zachodzie, księgi ozdabiano wielobarwnymi ilustracjami wykonywanymi przy pomocy złota i naturalnych barwników (także pochodzenia zwierzęcego jak koszenila) i ozdobnie oprawiano. Drugi okres rozwoju piśmiennictwa przypadł na wieki IX-XIII.

Manuskrypt ormiański

Po latach niewoli, w 1717 r. w Wenecji powstał zakon Mechitarystów (od imienia założyciela - Mechitara), który zaczął trudną pracę badań historii i przywracania świetności literatury i języka ormiańskiego. Swoją pracę edukacyjną zakon ten prowadzi do dziś, zarówno w Armenii jak i poza jej granicami.

Dzieła literatury Ormiańskiej od 1957 roku zostały zebrane i obecnie są prezentowane w muzeum rękopisów zwanym "Matenadaran" w Erewaniu. Zgromadzono tu ok. 17 000 manuskryptów i 500.000 innych dokumentów i publikacji w języku armeńskim a także w językach obcych (m.in. greckim, łacińskim, arabskim, japońskim). Budynek wkomponowany w zbocze góry został pomyślany w taki sposób, aby chronić skarby kultury przed zniszczeniem (m.in. przed trzęsieniem ziemi, wojna atomowa) i wygodnie udostępniać zbiory osobom zainteresowanym. Z ciekawszych eksponatów – w muzeum prezentowana jest faksymile dzieła Mikołaja Kopernika „O obrotach ciał niebieskich”, dokument Konstancji Potockiej a także największa i najmniejsza książka ze zbiorów.

Sagmosavank - „klasztor psalmów”

W czasach historycznych rolę bibliotek i skarbnic pełniły właśnie klasztory. Jeden z nich – Sagmosavank, czyli „klasztor psalmów” - został wybudowany (1215-1255) tuż przy zboczach malowniczego kanionu rzeki Kasakh. Zachowało się w nim specjalne pomieszczenie do przechowywania ksiąg a także miejsce, które mogło być repozytorium przedmiotów liturgicznych. Sam budynek kościoła został ozdobiony elementami z kolorowego kamienia i rzadko występującymi w Armenii naściennymi malowidłami. W charakterystycznej zabudowie sakralnej warto zwrócić uwagę na rozbudowany przedsionek kościołów – tzw. gavit. To właśnie gavit był najczęściej miejscem spotkań, wspólnej modlitwy i pracy mnichów. Dziś umieszcza się tu świeczniki, by wierni mogli zapalić ofiarną świecę i spędzić chwilę na modlitwie.

Obejrzyj prezentację klikając na zdjęcie:

 
Tekst i zdjęcia: Anna Przybycińska