Ikony Apostołów Szymona i Judy Tadeusza

Boże, któryś nas przez świętych apostołów Twoich
Szymona i Judę
do wyznania Imienia Twojego przywieść raczył,
daj nam, w cnotach chrześcijańskich postęp czyniąc,
godną cześć im oddawać
 

Apostołowie należeli do najbliższych uczniów Jezusa. Odpowiadając na powołanie poszli za Nim, stali się uczniami, świadkami i głosicielami Słowa Bożego. Do serca wzięli posłanie Chrystusa i poszli na krańce świata, by głosić naukę o zbawieniu. Tradycja Kościoła przekazuje, że dotarli do Persji, gdzie zginęli śmiercią męczeńską.

Dziękując za ich odwagę i świadectwo wiary przekazane pierwszemu pokoleniu chrześcijan, w Kościele katolickim wspomnienie liturgiczne Apostołów Szymona i Judy Tadeusza obchodzimy wspólnie 28 października, natomiast Kościoły wschodnie mają osobne święta. Cerkiew prawosławna wspomina Szymona 10/23 maja, Judę Tadeusza 19 czerwca/2 lipca oraz 30 czerwca/23 lipca wspólnie świętując Sobór Dwunastu Apostołów.

Apostoł Szymon zwany gorliwym

Imię Szymon, na Wschodzie znane jako Symeon, z hebrajskiego oznacza „Bóg wysłuchał” i było raczej dość popularne w czasach Jezusa. Pamiętamy z Ewangelii starca Symeona, któremu Anioł objawił, że nie umrze dopóki nie zobaczy Mesjasza, a spotkawszy Jezusa przyniesionego do świątyni podczas Ofiarowania, starzec wziął Go na ręce nazywając „światłem na oświecenie pogan” i powiedział, że teraz może umrzeć w pokoju. 

Imię Szymona nosił uczeń, którego Jezus nazwał Piotrem, czyli skałą, na której zbudował Kościół swój. Szymon z Cyreny pomagał Jezusowi dźwigać krzyż na Golgotę. Jeden z dwunastu Apostołów też nosił imię Szymon. Był prawdopodobnie krewnym Apostołów Jakuba i Judy Tadeusza, i choć w Ewangeliach wspominany jest tylko trzy razy, to właśnie w takim kontekście. Nie wiadomo czy był krewnym Jezusa. Obdarowany był przydomkiem "kananejczyk"oraz "zelota" (w Cerkwi znany jest jako Apostoł Simon Ziłot) co oznacza „gorliwego”. Według tradycji nauczał w Egipcie, Mezopotamii i w Persji. Zginął według jednego podania śmiercią męczeńską na krzyżu, według innego został przepiłowany, dlatego jednym z atrybutów w ikonografii Apostoła jest drewniana piła.

Sztuka zachodnia przedstawia Apostoła z długimi ciemnymi włosami, kędzierzawą brodą w pelerynie z kapturem, przeważnie z księgą, drewnianą piłą, toporem lub włócznią. W ikonografii wschodniej Apostoł jest siwiejącym mężczyzną z krótką brodą, ubranym w paliusz, tunikę i sandały. W jednej ręce trzyma zwój, a drugą błogosławi. Na ikonach występuje samodzielnie, jako jeden z Apostołów lub w gronie Dwunastu (Sobór Dwunastu Apostołów).

Apostoł Juda zwany odważnym

Imię Juda znaczy z hebrajskiego „godny czci”. Apostoł Juda był bratem Apostoła Jakuba i krewnym Jezusa. Otrzymał przydomek Tadeusz, co znaczy odważny, ale nie wiadomo dlaczego, może po to, by odróżnić go od Judy Iszkarioty, który zdradził Jezusa. 

Juda Tadeusz podczas Ostatniej Wieczerzy zapytał Jezusa: „Panie, cóż się stało, że nam się objawiasz, a nie światu?” Jest też autorem krótkiego listu ujętego w kanon Nowego Testamentu, który został napisany, aby utwierdzić pierwszych chrześcijan w prawdziwej wierze i zachęcić do prawego życia w społeczności wierzących. Głosił Ewangelię w Palestynie, Syrii, Mezopotamii. Część swoich misyjnych wędrówek odbył ze świętym Szymonem Apostołem. W tradycji istnieją przekazy mówiące, że razem ponieśli męczeńską śmierć. Kult świętych męczenników, Apostołów, znany jest od wczesnych wieków, lecz wyjątkowe nabożeństwo do św. Judy Tadeusza ożywione zostało w XVIII wieku zwłaszcza w Austrii i w Polsce, gdzie bardzo popularne stało się nabożeństwo do św. Judy jako orędownika od spraw beznadziejnych.

W sztuce zachodniej św. Juda Tadeusz przedstawiany jest zawsze z wizerunkiem Jezusa w ręku, z czym związana jest historia powstania Mandylionu. Jedna z legend, podana przez św. Hieronima głosi, że współczesny Chrystusowi król Edessy Abgar V prosił Go o uzdrowienie, zaś dostarczycielem listu z prośba był malarz, któremu król polecił sportretować Jezusa. Jednak nieudolne dzieło malarza uzupełnił własnoręcznie Chrystus. Spojrzenie na wizerunek uzdrowiło i nawróciło króla, którego ochrzcił Apostoł Juda Tadeusz. Innymi atrybutami przedstawień Judy Tadeusza są włócznia, miecz i pałki jako narzędzia męczeńskiej śmierci oraz barka rybacka.
Ikonografia wschodnia ukazuje Apostoła Judę, Brata Pańskiego, z siwiejącą brodą, długimi włosami, ubranego w czerwone szaty, trzymającego w ręku zwój. Najczęściej występuje w gronie innych Apostołów, obok Szymona, na ikonach Wjazdu do Jerozolimy, Ostatniej Wieczerzy, Zmartwychwstania Pańskiego, Zesłania Ducha Świętego oraz Zaśnięcia Matki Bożej.

Relikwie świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza znajdują się w kaplicy Najświętszego Sakramentu w Bazylice św. Piotra w Rzymie.

Tekst: Jolanta Wroczyńska