Ikona Wprowadzenia do świątyni Przenajświętszej Bogurodzicy

Dzisiaj dana została zapowiedź i znak 

Bożego upodobania ku ludziom i ich zbawienia
 

Wprowadzenie do świątyni Przenajświętszej Bogurodzicy to jedno z dwunastu wielkich świąt w liturgii Kościoł wschodniego (greckie: Eiksodos tes Theotokon, ros. Wwiednienje wo chram Prieswiatoj Bohorodicy). Obchodzone jest 21 listopada wg nowego stylu lub 4 grudnia wg starego. Ustanowione zostało na pamiątkę wprowadzenia (lub ofiarowania) trzyletniej Maryi do Świątyni Jerozolimskiej przez jej rodziców, Joachima i Annę, którzy poświęcili ją Bogu i wypełnili tę obietnicę.

Opis tego wydarzenia z dzieciństwa Bogurodzicy znane jest z Protoewangelii Jakuba, apokryfu pochodzącego z II wieku:

"Maryja w Świątyni. Upływały dzieweczce miesiące. Gdy dziecię osiągnęło wiek dwu lat, rzekł Joachim: "Zaprowadzimy ją do świątyni Pana dla wypełnienia przyrzeczenia, które złożyliśmy, by snadź Pan wszechwładny nie zesłał [na nas kary] i nasza ofiara nie została odrzucona". I rzekła Anna: "Poczekajmy, aż będzie miała trzy lata, by nie szukała ojca i matki". I rzekł Joachim: "Poczekajmy". W końcu dziecię osiągnęło wiek trzech lat i rzekł Joachim: "Zawołajmy córki Hebrajczyków, które są bez zmazy, i niech każda z nich weźmie kaganek; niech kaganki będą zapalone, by nie zwróciła się wstecz, i serce jej nie zostało uwięzione daleko od świątyni Pańskiej". I uczyniły tak, aż doszły do świątyni Pańskiej. I przyjął je kapłan, i ucałowawszy pobłogosławił ją i rzekł: "Pan Bóg wywyższy twe imię pośród wszystkich narodów. Na tobie w dniach ostatecznych ukaże Pan zbawienie synom Izraela". I posadził ją na trzecim stopniu ołtarza i Pan zesłał na nią łaskę, i zatańczyła na swych nóżkach, i ukochał ją cały dom Izraela.
I rodzice jej odeszli podziwiając, chwaląc i sławiąc Pana Boga wszechwładnego za to, że nie zwróciła się przeciw nim. A Maryja przebywała w świątyni Pańskiej i żyła jak gołąbka, i otrzymywała pokarm z rąk anioła."  (źródło tekstu)

Protoewangelia Jakuba znana była na chrześcijańskim Wschodzie i przyczyniła się do powstania zarówno ikonografii jak i pobożności maryjnej. Święto Wprowadzenia do świątyni Przenajświętszej Bogurodzicy zostało ustanowione na przestrzeni IV-VIII wieku, a według tradycji pierwszą świątynię Ofiarowania Najświętszej Marii Panny nakazała wybudować cesarzowa Helena.

Ikonografia mająca swe źródło w sztuce bizantyjskiej przedstawiała trzyletnie dziecko jako dorosłą Bogurodzicę w maforionie. Dorosła, ale mniejsza niż dorośli postać, stoi u wejścia do świątyni jerozolimskiej z wyciągniętymi dłońmi lub trzyma zapaloną świecę. Na niektórych ikonach za Marią stoi orszak dziewic ze świecami. Rodzice Marii, Joachim i Anna, w geście przekazania dziecka mają wysunięte dłonie w kierunku arcykapłana. Zachariasz stojący u wejścia do świątyni lewą dłoń ma uniesioną w geście powitania a prawą błogosławi Marię.

Na niektórych ikonach Bogurodzica przedstawiona jest dwukrotnie, jak to wskazuje Dionizjusz z Furny w Hermenejach:

„Świątynia, na jednym jej końcu drzwi i trzy schodki; w drzwiach stoi prorok Zachariasz w szatach arcykapłana, z rękami wyciągniętymi przed siebie. Naprzeciwko niego Przenajświętsza Dziewica, dziecko trzyletnie, wchodzi po schodach z jedną rączką wyciągniętą ku niemu, w drugiej trzymając lampę. Za nią Joachim i Anna, patrzący wzajem na siebie i wskazujący na Nią, koło nich tłum dziewic z lampami w dłoniach. Ponad świątynią piękny baldachim, pośrodku którego widnieje Przenajświętsza Dziewica siedząca i biorąca chleb przynoszony Jej przez archanioła Gabriela; ten błogosławi Ją.”

 

Na tak skomponowanych ikonach mała Maria stoi na stopniach świątyni przed arcykapłanem, a w górnej prawej części przedstawiona jest jako dorosła Bogurodzica siedząca wewnątrz świątyni na tronie, a obok anioł przynoszący pożywienie. Według apokryfów Maria dorastała przy świątyni oddając się modlitwie i pracy. Złożyła Bogu obietnicę, że pozostanie dziewicą, a gdy przyszedł czas opuszczenia świątyni, arcykapłan powierzył ją opiece sędziwego już wówczas Józefa z Nazaretu.

Ikona Ofiarowanie Najświętszej Marii Panny w ikonostasie znajduje się w rzędzie świąt. Znaczenie tego święta i szczególną misję Bogurodzicy zawiera liturgia prawosławna. Bogurodzica przychodzi do świątyni, by przygotować się do wyznaczonego jej zadania – ma zostać Matką Boga-Człowieka, który objawi światu Oblicze Boga Przedwiecznego.

Cerkiew śpiewa:

Dzisiaj dana została zapowiedź i znak Bożego upodobania ku ludziom i ich zbawienia.
W Bożej świątyni uroczyście zjawia się Dziewica i wszystkim już teraz głosi Chrystusa.
I my donośnie zawołajmy: „Raduj się, wypełnienie Opatrzności Stwórcy!”

Święto Ofiarowania Najświętszej Marii Panny jest zapowiedzią zbliżającego się wielkiego święta – Bożego Narodzenia: Christos rażdajetsia – sławitie!

Tekst: Jolanta Wroczyńska